EnglishΓια την ονομασία της Ιθάκης έχουν διατυπωθεί διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία πήρε το όνομά της από τον Ίθακο, γιό του Ποσειδώνα και της Αμφιάλης, πρώτο κάτοικο του νησιού.
Σύμφωνα με άλλες απόψεις το όνομά της προήλθε από την λέξη “Ιθή (εύθυμος) ή από την λέξη “Ιθύς” (απότομος). Το όνομα Ιθάκη παρέμεινε αναλλοίωτο από τους αρχαίους χρόνους, όμως κατά περιόδους αναφέρεται και με άλλα ονόματα όπως Νηρικίη τον 7ο π.χ. αιώνα, “Κοιλάδα του κουμπάρου”, “Κουμπερέα”, “Μικρή Κεφαλονιά”, “Αντικεφαλονιά” την περίοδο του Μεσαίωνα μέχρι τις αρχές της Ενετοκρατίας, “Ηθρακή νήσος”, “Θρακόνησος”, “Θιακού”, “Θακού” κατά την Βυζαντινή περίοδο, “Τεάκι” την Ενετική περίοδο και Θιάκι πριν την Ενετοκρατία ντοπιολαλιά από τους Ιθακήσιους ναυτικούς. Κατά την νεολιθική περίοδο (4000 – 3000 π.χ.), δεν υπάρχουν εξακριβωμένες πληροφορίες για τους πρώτους κατοίκους.
Την περίοδο του πρωτοελλαδικού πολιτισμού (3000 – 2000 π.Χ) έχουν βρεθεί ίχνη όπως τα τείχη στον οικισμό των Πηλικάτων και τα ευρήματα στην Σπηλιά του Λοϊζου στην Πόλη. Κατά την πρωτομυκηναϊκή περίοδο (2000 – 1500 π.Χ.) κατοικείται όλο το νησί και στην Μυκηναϊκή περίοδο (1500 – 1000 π.Χ.), η Ιθάκη φθάνει στο μεγαλύτερο σημείο ακμής, όπως αποδεικνύεται από τα πολλά αρχαιολογικά ευρήματα των ανασκαφών του 19ου και του 20ου αιώνα. Το βασίλειο της Ιθάκης περιλαμβάνει τα γύρω νησιά καθώς και τμήμα της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι κάτοικοι του νησιού, είναι σπουδαίοι θαλασσοπόροι, που έφθασαν πέρα από την Μεσόγειο. Το 1000 π.Χ. αρχίζει η παρακμή της Ιθάκης. Οι Δωριείς την παραμελούν γιατί δεν είναι εύφορη. Κατοικείται όμως και καλλιεργείται, ιδιαίτερα δε το βόρειο τμήμα του νησιού. Τον 8ο π.Χ. αιώνα αρχίζει το ενδιαφέρον των μελετητών, για την Ομηρική Ιθάκη.
Κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής κυριαρχίας (180π.Χ. – 394μ.Χ.) η Ιθάκη ήταν επαρχία της Ιλυρίας, ενώ στην Βυζαντινή περίοδο (394μ.Χ. – 1185μ.Χ.) καθιερώνεται η Χριστιανική θρησκεία και κτίζεται η πόλη Ιερουσαλήμ, η οποία με την πάροδο του χρόνου ερειπώνεται (αναφορά στην πόλη κάνει η Άννα η Κομνηνή στην Αλεξιάδα). Από το 1086 το νησί δέχεται διαδοχικά επιδρομές από Βανδάλους, Γότθους, Βησιγότθους και Σαρακηνούς. Στο 1185 καταλαμβάνεται από τους Νορμανδούς κι ακολουθεί για 300 περίπου χρόνια η Μεσαιωνική περίοδος. Το 1200 ο Νορμανδός κουρσάρος Μαργκαρίτους παραχωρεί την Ιθάκη και τα γύρω νησιά στην οικογένεια Ορσίνι της Ρώμης, που διατηρεί την εξουσία με την δύναμη των όπλων και την συνεργασία των πειρατών, για ενάμισυ αιώνα. Το 1357 η κομητεία παραχωρείται από τον βασιλιά Ριχάρδο της Νεαπόλεως στον Λεονάρδο Τόκο μέχρι το 1479 όπου οι Τούρκοι καταλαμβάνουν διαδοχικά την Λευκάδα, την Κεφαλονιά, την Ζάκυνθο και την Ιθάκη σκοτώνοντας και λεηλατώντας κι αποχωρούν με πολλούς αιχμαλώτους. Η Ιθάκη ερημώνει καθώς πολλοί από τους κατοίκους που διασώθηκαν την εγκαταλείπουν. Το 1499 αρχίζει ο Ενετό-τουρκικός πόλεμος κι η Ιθάκη με τα γύρω νησιά πολιορκούνται από τον συμμαχικό στόλο Ενετίας και Ισπανίας.
Τελικά με την συνθήκη του 1503 η Ιθάκη, η Κεφαλονιά και η Ζάκυνθος περιέρχονται στους Ενετούς κι Λευκάδα στους Τούρκους. Οι Ενετοί προσφέρουν γη και απαλλαγή απ’ τους φόρους για πέντε χρόνια στους κατοίκους για να παραμείνουν στο νησί μα και για να προσελκύσουν και κατοίκους απ’ τις κοντινότερες περιοχές.
Εδραιώνεται η κυριαρχία των Ενετών και πρωτεύουσα του νησιού γίνεται το Βαθύ.
Το 1563 τοποθετείται Κεφαλλονίτης διοικητής, μετά από αίτηση των Κεφαλλονιτών, που θεωρούσαν την Ιθάκη αποικία τους. Ο κυβερνητικός αυταρχισμός κάνει τους κατοίκους να διαμαρτύρονται συνέχεια, ώσπου το 1697 οι Ενετοί παραχωρούν την διοίκηση της Ιθάκης σε δύο Ιθακήσιους δημογέροντες. Ο πληθυσμός της Ιθάκης αυξάνεται σταθερά και τον 17ο αιώνα ξεπερνά τους 10.000 κατοίκους. Η οικονομία ανθίζει στο νησί με την συστηματική καλλιέργεια της γης, με κύριο εξαγώγιμο προϊόν την σταφίδα.
Παράλληλα αντιμετωπίζεται δυναμικά η πειρατεία με την ναυπήγηση πλοίων, που από το 1670 ανήκουν σε Θιακούς, οι οποίοι θέτουν τις βάσεις για την καταξίωση του νησιού, ως σημαντική ναυτική δύναμη. Στα τέλη του 18ου αιώνα ο εμπορικός στόλος της Ιθάκης απαριθμεί 50 μεγάλα πλοία κι οι Θιακοί αποκτούν την φήμη άριστων ναυτικών. Στην επανάσταση του Ορλόφ, πολλοί μπουρλοτιέρηδες του στόλου ήταν Θιακοί που είχαν λάβει μέρος με δικά τους πλοία, όπως επίσης και στους απελευθερωτικούς αγώνες του 1684, του 1769 και του 1790. Χαρακτηριστικό είναι δε πως ο Λάμπρος Κατσώνης επέλεξε την Ιθάκη για έδρα του και δημιούργησε με την προσωπική και οικονομική συμμετοχή των Θιακών ισχυρό στόλο, προετοιμάζοντας την Ελληνική επανάσταση ενάντια στους Τούρκους. Η Ιθάκη κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας μπορεί να θεωρηθεί ημιανεξάρτητο νησί. Όπως επίσης ήταν το μοναδικό νησί στο οποίο δεν υπήρχαν αριστοκράτες, ούτε ταξικές διαφορές.
Με την επικράτηση της Γαλλικής επανάστασης τα Επτάνησα περιέρχονται στους Γάλλους. Διαιρούνται διοικητικά και δημιουργείται ο νομός Ιθάκης που περιλαμβάνει την Κεφαλονιά, την Λευκάδα και περιοχές της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Στα τέλη του 1798 τους Γάλλους διαδέχονται ομαλά οι Ρώσοι και οι Τούρκοι (1798 – 1807) και ιδρύεται το Ιόνιο κράτος με πρωτεύουσα την Κέρκυρα. Η εξουσία ασκείται από 14μελή Γερουσία στην οποία η Ιθάκη συμμετέχει μ’ έναν αντιπρόσωπο. Το 1807 και μέχρι το 1809 η Ιθάκη και τα νησιά του Ιονίου επανέρχονται στην κατοχή των Γάλλων.
Το 1809 οι Άγγλοι κατακτούν με πολιορκία τα νησιά του Ιονίου και την Ιθάκη. Συστήνεται το κράτος «Ενωμένες Πολιτείες των Ιονίων νήσων». Στην Ιόνιο βουλή η Ιθάκη εκπροσωπείται από ένα εκλεγμένο μέλος. Κατά την περίοδο της Ελληνικής επανάστασης ενάντια στους Τούρκους, πολλοί αγωνιστές, αλλά και άμαχος πληθυσμός από την Στερεά Ελλάδα, βρίσκουν καταφύγιο στην Ιθάκη. Αρκετοί Θιακοί συμμετέχουν στον στρατό και στον στόλο, ενώ είκοσι επτά Θιακοί αναφέρονται ανάμεσα στα ιδρυτικά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας. Πολλοί ξένοι ιστορικοί δείχνουν ενδιαφέρον για το νησί κι επιλέγεται αρχικά από τον κόμη Guilford, ως έδρα της υπό ίδρυση Ιονίου Ακαδημίας. Όμως οι πολιτικές αντιδικίες και τα συμφέροντα, επιβάλλουν την ίδρυσή της στην Κέρκυρα το 1823. Τα τελευταία χρόνια της Αγγλοκρατίας υπάρχουν στην Ιόνιο βουλή τρία κόμματα. Το Μεταρρυθμιστικό που υποστήριζε τους Άγγλους, το Μετριοπαθές και το Ριζοσπαστικό που επεδίωκε την Ένωση με την Ελλάδα. Τελικά το 1864, η Ιθάκη ενώνεται με την Ελλάδα.
Από το βιβλίο του Θιακού συγγραφέα Ανδρέα Λ. Αναγνωστάτου
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ
Πηγή: www.ithacanews.gr
